Năm 2010 Intel đã đầu tư nhà máy sản xuất (SX) tại khu CNC TPHCM trị giá 1.5 tỉ USD, đây là nhà máy lớn nhất tại Việt Nam về lắp ráp đóng gói và thử nghiệm chip nhà máy có 2800 công nhân đã SX hơn 3 tỉ sản phẩm trong thời gian qua.
Theo kế hoạch, Intel sẽ tiếp tục đầu tư mở rộng gấp đôi SX tại Việt Nam nhưng Intel đã tuyên bố sẽ hủy bỏ khoản đầu tư giai đoạn 2 tại Việt Nam, và sẽ đầu tư ở Ba Lan trị giá lên đến 4.6 tỉ USD hoặc mở rộng khoản đầu tư tại nhà máy ở Malaysia.
Đây là bước thụt lùi quan trọng đối với tiến trình trở thành chuỗi cung ứng bán dẫn toàn cầu của Việt Nam.
Nguyên nhân
- Nguồn điện: Theo Reuters, Intel lo ngại về nguồn điện không ổn định, giá điện lại tăng liên tục ảnh hưởng đến giá thành sản phẩm cao.
- Quan liêu: Các thủ tục hành chính kém hiệu quả như gây ra nhiều phiền toái và công sức để giải quyết.
- Lợi nhuận: Đây mới là lý do chính mà nhà đầu tư quan tâm, nếu lợi nhuận không cao mà lại nhiều chi phí ngoài dự kiến thì sẽ làm nản lòng nhà đầu tư.
- Thời gian thu hồi vốn nhanh, hiệu suất đầu tư cao.
Hậu quả
- Giảm đi đáng kể thu nhập về thuế
Trong 9 tháng đầu năm 2023, Intel đầu tư 18.72 tỉ USD trên khắp thế giới, 19.06 tỉ trong nhà xưởng và thiết bị nâng tổng đầu tư trên toàn thế giới hơn 37 tỉ tiền mặt. Năm 2022 Intel chỉ đầu tư có 6.99 tỉ và năm 2023 Intel đã tăng tổng tiền đầu tư lên gần gấp 3 lần. Nếu tiếp nhận được một phần số tiền đầu tư này sẽ mang lại số tiền thu nhập về thuế rất đáng kể, nhất là trong tình hình kinh tế khó khăn hiện nay.
- Công nghệ phụ trợ
Intel là nhà công nghệ hàng đầu trong lĩnh vực chip vi mạch. Việc đầu tư của Intel sẽ kéo theo các nhà đầu tư của công nghệ phụ trợ vào tạo thành chuỗi cung ứng trong công nghiệp bán dẫn và sẽ giúp Việt Nam phát triển và thu hút thêm nhiều nhà đầu tư FDI vào Việt Nam.
- Kinh tế chuyển mình
Tuyên bố của Intel sẽ ảnh hưởng đến định hướng và kế hoạch phát triển ngành công nghiệp bán dẫn Việt Nam và sẽ giảm đi một phần thu nhập của Việt Nam. Chắc chắn sẽ cản bước hay làm chậm lại việc chuyển dịch nền kinh tế dựa trên NN và sẽ làm chậm lại công cuộc đổi mới số hóa nền kinh tế hội nhập vào chuỗi cung ứng trong thời đại cách mạng công nghệ.
- Nhân lực
Theo kế hoạch ban đầu, Intel sẽ gấp đôi sản lượng tại Việt Nam, đưa số công nhân công nghệ cao từ 2800 người lên 5600 người và nếu kể luôn công nhân trong các công nghệ phụ trợ nữa thì số công nhân CNC này sẽ gần xấp xỉ 10.000 người. Đối với các doanh nghiệp CNC công nhân cũng là một phần tài sản của công ty và nâng cao giá trị hiện thời của công ty (net present value).
- Khó thu hút đầu tư
Intel ngưng đầu tư tiếp giai đoạn 2 tại Việt Nam sẽ làm thất vọng nhiều nhà đầu tư khác và nhất là các nhà đầu tư công nghệ phụ trợ và sẽ gây ra khó khăn không ít trong việc thu hút các nhà đầu tư khác trong tương lai.
Bài học kinh nghiệm
- Đương nhiên sẽ mở rộng đầu tư: Intel đã đầu tư 1.5 tỉ vào Việt Nam từ năm 2010 nên việc đầu tư bước kế tiếp được xem như là việc đương nhiên sẽ tới mà không quan tâm tới tiếp tục nâng cấp môi trường đầu tư. Các nhà đầu tư mục tiêu chính là lợi nhuận và thời gian thu hồi vốn nơi nào hiệu quả nhanh, được chăm sóc tốt, hoạt động suôn sẻ dễ dàng được quan tâm nhiều hơn.
- Bộ máy làm việc: Trong hoạt động kinh doanh nhà đầu tư gặp không ít khó khăn cần được tháo gỡ, bộ máy công quyền cần phải có những chính sách ưu đãi thông thoáng và những cán bộ chuyên trách dám nghĩ dám làm để giúp doanh nghiệp hoạt động hiệu quả. Nhà nước cũng nên có những quy chế đặc thù để doanh nghiệp được hưởng quy chế ưu đãi cao nhất như quy định và kế hoạch định hướng của doanh nghiệp công nghệ bán dẫn
- Đào tạo nhân lực: Cần thành lập các trung tâm nghiên cứu triển khai có thiết bị hiện đại tiên tiến để đào tạo đội ngũ chuyên gia và lớp công nhân CNC sẵn sàng đáp ứng các yêu của nhà đầu tư không chỉ trong lĩnh vực thiết kế đóng gói mà còn trong các lĩnh vực khác như vật liệu và linh kiện bán dẫn.
- Đầu tư không phải kiện hành lý có bánh xe có thể di chuyển dễ dàng phải đặt mình vào vị trí của họ xem họ cần những gì, nhà đầu tư phân tích chi tiết các yếu tố cơ bản về ưu đãi cao nhất để có được đầu tư hiệu quả.
- Để “trở thành đối tác tin cậy và là mắt xích quan trọng trong chuỗi cung ứng sản xuất bán dẫn toàn cầu” cần phải có cơ chế đặc thù đầu tư vào nghiên cứu khoa học cơ bản để làm nền tảng cho công nghiệp bán dẫn như thế sẽ có nền tảng để đi tiếp những bước đi tiếp theo.
- Tiếp tục cải cách và nâng cấp môi trường đầu tư để theo kịp tốc độ tăng trưởng vũ bão trong những năm gần đây
- Trong các nước tiên tiến, chiến lược kinh doanh thuộc về nhà đầu tư mà nhà nước ít ảnh hưởng theo thông tin riêng Reuters cho biết Intel đã quyết định ngưng đầu tư giai đoạn 2 vào Việt Nam từ tháng 7 nhưng đến tháng 9 Intel vẫn tháp tùng Tổng thống Biden sang Việt Nam trong việc nâng cấp quan hệ ngoại giao với Việt Nam.
Từ Trung Chấn